CÁC LOẠI NGHIỆN VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ (Types of Addiction and How They’re Treated)

Nghiện là một tình trạng bệnh phức tạp nhưng gần một thế kỷ nghiên cứu đã giúp các nhà khoa học hiểu sâu hơn về cách thức hoạt động của nó.

 

Những nghiên cứu đã dẫn đến sự thay đổi quan trọng trong cách chúng ta hiểu về nghiện: Nghiện giờ đây được xem là 1 căn bệnh gây ảnh hưởng đến não bộ, không phải là sự thất bại cá nhân hay chỉ là sự lựa chọn của cá nhân.

 

Hầu hết mọi người nghĩ đến việc sử dụng chất kích thích khi họ nghe về chứng nghiện, nhưng đó không phải là loại nghiện duy nhất.

 

Những nghiên cứu cho thấy tình trạng nghiện các chất cũng có cơ chế hoạt động tương tự như các kiểu hành vi cưỡng chế, như cờ bạc hoặc mua sắm.

 

Ngày nay, hầu hết các chuyên gia đều công nhận có hai loại nghiện:

 

Nghiện các chất kích thích (Chemical addiction): Đề cập đến chứng nghiện liên quan đến việc sử dụng các chất gây nghiện.

Nghiện hành vi (Behavioral addiction): Đề cập đến chứng nghiện liên quan đến các hành vi cưỡng chế. Đây là những hành vi liên tục, lặp đi lặp lại mà bạn thực hiện ngay cả khi chúng không mang lại lợi ích thực sự nào.

 

✪ Cách thức hoạt động của tình trạng nghiện

Trước khi phân tích sâu vào các loại nghiện khác nhau, sẽ rất hữu ích nếu bạn hiểu một vài yếu tố chung của chứng nghiện.

 

Hệ thống phần thưởng

Nghiện can thiệp vào chức năng bình thường của não, đặc biệt là trong hệ thống khen thưởng.

Khi bạn làm điều gì đó mà cảm thấy thú vị, cho dù đó là đi chơi với người bạn thân nhất của bạn, uống một chai rượu vang hay sử dụng cocaine, hệ thống phần thưởng này sẽ giải phóng chất dẫn truyền thần kinh dopamine cùng với các hóa chất khác.

 

Trái với suy nghĩ của nhiều người, dopamine dường như không thực sự gây ra cảm giác thích thú hoặc hưng phấn. Thay vào đó, nó dường như củng cố sự liên kết của não bạn giữa những thứ nhất định và cảm giác thích thú, thúc đẩy bạn tìm kiếm lại những cảm giác thích thú đó trong tương lai.

 

Thèm muốn và dung nạp

Mong muốn trải nghiệm lại cảm giác hưng phấn này có thể kích hoạt việc nghiện chất kích thích hoặc nghiện hành vi, đặc biệt là khi bạn gặp phải những dấu hiệu kích thích (chẳng hạn như một bữa tiệc mà mọi người đang uống rượu). Những cảm giác ham muốn này thường là dấu hiệu đầu tiên của chứng nghiện.

 

Khi bạn tiếp tục sử dụng một chất kích thích hoặc dính vào một hành vi, não của bạn tiếp tục sản xuất một lượng lớn hơn dopamine. Cuối cùng, nó nhận ra rằng có rất nhiều dopamine trong não của bạn và bắt đầu sản xuất ít hơn để phản ứng với các kích hoạt bình thường.

Tuy nhiên, có một vấn đề: Hệ thống khen thưởng của não vẫn cần cùng một lượng dopamine để hoạt động như bình thường.

 

Trước đó, bạn cần sử dụng nhiều chất hơn để bù đắp cho những gì não của bạn không tiết ra. Hiệu ứng này được gọi là khả năng dung nạp

 

Không quan tâm đến các hoạt động khác

Khi chứng nghiện phát triển, bạn thường mất hứng thú với sở thích và những thứ khác mà bạn từng yêu thích.

 

Điều này xảy ra vì não của bạn không còn sản xuất nhiều dopamine để phản ứng với các tác nhân tự nhiên (ví dụ: quan hệ tình dục hoặc làm nghệ thuật)

Ngay cả khi bạn muốn ngừng sử dụng chất kích thích hoặc dính vào một hành vi nghiện, bạn có thể cảm thấy mình vẫn cần chúng để tạo ra cảm giác hài lòng cho bản thân. 

 

Mất kiểm soát

Nghiện thường liên quan đến việc không có khả năng kiểm soát việc sử dụng chất kích thích hoặc các hành vi cụ thể. Điều này có thể dẫn đến mất việc làm, các vấn đề sức khỏe và các mối quan tâm về mối quan hệ, cùng những thứ khác.

 

Để chống lại, bạn có thể quyết định từ bỏ chất kích thích hoặc nghiện hành vi nhưng bạn vẫn tiếp tục có cảm giác hụt hẫng, mặc dù bạn đã cố gắng hết sức.

 

✪ Những điều cần biết về chứng nghiện chất kích thích

Nghiện chất kích thích có thể khó nói vì thường có sự nhầm lẫn xung quanh những cái gọi là lạm dụng chất, phụ thuộc chất và nghiện.

 

Đây là một phần lý do tại sao ấn bản gần đây nhất của Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê về Rối loạn Tâm thần (DSM-5) khuyến nghị sử dụng thuật ngữ “rối loạn sử dụng chất kích thích”. Phân loại này bao gồm nhiều tiêu chí chẩn đoán hơn để giúp các chuyên gia chăm sóc sức khỏe phân biệt giữa các trường hợp nhẹ, trung bình và nặng.

 

Nhiều chuyên gia sử dụng sự phân loại tiêu chí để tránh các thuật ngữ như “lạm dụng”, điều này có thể gây kỳ thị thêm về chứng nghiện và ngăn cản mọi người tìm kiếm sự giúp đỡ.

 

Các triệu chứng phổ biến của rối loạn sử dụng chất kích thích, bao gồm:

 

cảm giác thèm ăn dữ dội, đủ để ảnh hưởng đến khả năng suy nghĩ về những hoạt động khác của bạn

nhu cầu sử dụng nhiều chất kích thích hơn để trải nghiệm các cảm giác thích thú

khó chịu nếu khó tiếp cận chất kích thích

dù rủi ro nhưng vẫn sử dụng chất kích thích như khi lái xe hoặc làm việc

khó quản lý công việc, học hành hoặc việc nhà do hậu quả từ sử dụng chất kích thích

trục trặc về tình bạn hoặc mối quan hệ liên quan đến việc sử dụng chất kích thích

dành ít thời gian hơn cho các hoạt động bạn từng yêu thích

không thể ngừng sử dụng chất kích thích

có các triệu chứng cai khi bạn cố gắng từ bỏ nó

 

Một số chất gây nghiện phổ biến bao gồm:

rượu

opioid, bao gồm cả heroin cũng như thuốc giảm đau theo toa như oxycodone và morphine

cần sa

nicotin (thuốc lá)

amphetamine

cocaine

methamphetamine

 

✪ Những điều cần biết về chứng nghiện hành vi

Có một số tranh cãi xung quanh khái niệm hành vi nghiện và liệu chúng có thực sự liên quan đến nghiện hay không.

 

Mặc dù hầu hết các chuyên gia y tế đồng ý rằng một số mô hình hành vi nhất định có thể trở thành vấn đề theo thời gian, nhưng vẫn còn một số tranh luận xung quanh:

 

thời điểm khi các hành vi trở thành nghiện

những hành vi cụ thể có thể gây nghiện

 

Ví dụ, một số người có thể đồng ý rằng có tồn tại chứng nghiện mua sắm, tình dục và tập thể dục nhưng lại nghi ngờ ý kiến cho rằng mọi người có thể nghiện Facebook.

 

APA đã chọn không đưa những mẫu hành vi này vào DSM-5, với lý do là thiếu bằng chứng khoa học, không thể được đánh giá cần thiết để phát triển các tiêu chí cho chẩn đoán.

Do đó, không có tiêu chí chẩn đoán chính thức.

 

Tuy nhiên, các dấu hiệu chung của một chứng nghiện hành vi bao gồm:

dành nhiều thời gian để tham gia vào hành vi

háo hức tham gia vào hành vi ngay cả khi nó ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống hàng ngày, trách nhiệm hoặc các mối quan hệ

sử dụng hành vi để giải tỏa những cảm xúc không mong muốn

che giấu hành vi hoặc nói dối người khác về thời gian dành cho nó

khó khăn khi tìm cách tránh né hành vi

khó chịu, bồn chồn, lo lắng, trầm cảm hoặc các triệu chứng cai nghiện khác khi cố gắng từ bỏ

cảm thấy buộc phải tiếp tục hành vi ngay cả khi nó gây ra đau khổ

 

Những chứng nghiện hành vi phổ biến mà mọi người thường tìm kiếm liệu pháp và hỗ trợ chuyên môn khác để giải quyết bao gồm:

Nghiện cờ bạc

Nghiện chơi game onlin

Nghiện mua sắm

Nghiện tập thể dục

Nghiện thức ăn

Nghiện sex

Nghiện TV

Nghiện Facebook (mạng xã hội)

 

✪ Điều trị rối loạn nghiện chất kích thích

Việc tự thân vận động để từ bỏ hoặc kiểm soát việc sử dụng chất kích thích thường cực kỳ khó khăn nếu không có sự hỗ trợ của một chuyên gia được đào tạo.

 

Bước đầu tiên của việc điều trị đối với một số dạng rối loạn do nghiện chất kích thích gây bao gồm cả những dạng liên quan đến rượu, benzodiazepin và heroin, thường bao gồm việc cai nghiện có giám sát về mặt y tế. Điều này sẽ không điều trị tình trạng bệnh, nhưng nó có thể giúp mọi người vượt qua quá trình nghiện và từ bỏ nó một cách hữu hiệu.

 

Sau bước đó, một hoặc kết hợp nhiều phương pháp được tiến hành.

 

Điều trị tại trung tâm cai nghiện

Phục hồi chức năng, hoặc điều trị tại trung tâm cai nghiệm bao gồm việc ở lại cơ sở điều trị nơi các chuyên gia điều trị được đào tạo cung cấp sự chăm sóc và hỗ trợ y tế. Một số chương trình chỉ kéo dài vài tuần, trong khi những chương trình khác có thể kéo dài vài tháng đến một năm.

 

Nhiều chương trình phục hồi chức năng cũng kết hợp các yếu tố của các phương pháp điều trị sau đây.

 

Liệu pháp tâm lý

Liệu pháp tâm lý và tư vấn về chứng nghiện có thể giúp phục hồi, đặc biệt nếu ai đó bắt đầu sử dụng chất kích thích để đối phó với cảm xúc đau buồn.

Một nhà trị liệu có thể giúp họ khám phá một số lý do đằng sau việc họ sử dụng chất kích thích và đưa ra các chiến lược đối phó mới để đối phó với những thách thức.

 

Dùng thuốc

Trong một số trường hợp, thuốc có thể giúp những người cai nghiện thành công hơn trong việc phục hồi.

 

Nó có thể đặc biệt hữu ích để ngăn ngừa tái phát ở những người đối phó với rối loạn sử dụng chất gây nghiện liên quan đến rượu, nicotin hoặc opioid. Những loại thuốc này hoạt động theo những cách khác nhau, nhưng chúng thường giúp giảm cảm giác ham muốn dùng chất và giảm các triệu chứng cai nghiện.

 

Các nhà cung cấp dịch vụ điều trị thường khuyên bạn nên sử dụng thuốc kết hợp với các phương pháp điều trị khác, chẳng hạn như liệu pháp tâm lý, để giải quyết các yếu tố cơ bản.

 

Nhóm hỗ trợ

Các chương trình gồm 12 bước như Người nghiện rượu Ẩn danh và Người nghiện ma túy Ẩn danh giúp nhiều người phục hồi. Các chương trình này dựa trên các phương pháp điều trị tự lực và có sự hỗ trợ của nhóm ẩn danh từ những người khác đang nỗ lực phục hồi.

 

Cảm giác thoải mái và hướng dẫn từ những người đang phục hồi có thể tạo ra rất nhiều khác biệt. Tuy nhiên, các chương trình này thường không tự cung cấp đủ hỗ trợ. Ngoài ra, mô hình 12 bước không phù hợp tất cả mọi người.

 

Các chương trình khác, chẳng hạn như SMART Recovery, có thể là một lựa chọn tốt hơn cho những người đang tìm kiếm một cách tiếp cận khoa học hơn để hỗ trợ nhóm.

 

Điều trị chứng nghiện hành vi

Cũng như chứng nghiện chất, nhiều yếu tố khác nhau có thể góp phần vào chứng nghiện hành vi. Các phương pháp điều trị có thể khác nhau, nhưng trị liệu tâm lý thường là khuyến nghị đầu tiên.

 

Liệu pháp tâm lý

Một loại liệu pháp được gọi là liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) thường hữu ích nhất đối với chứng nghiện hành vi.

 

CBT tập trung vào những suy nghĩ và cảm xúc gây ra đau khổ và học cách kiềm chế chúng trong thực tại. Điều này kết hợp với các kỹ năng đối phó hiệu quả hơn, có thể làm giảm các hành vi gây nghiện.

Các liệu pháp tâm lý khác nhau giải quyết các vấn đề cơ bản khác có thể có ích trong điều trị nghiện hành vi, chẳng hạn như giải quyết các vấn đề thuộc mối quan hệ.

 

Các phương pháp điều trị khác

Các nhóm tự lực và các hình thức hỗ trợ từ bạn bè/ người thân có thể giúp cai nghiện hành vi, đặc biệt khi được sử dụng kết hợp với liệu pháp tâm lý. 

 

Một số nghiên cứu cũng cho thấy thuốc chống trầm cảm SSRI có thể có một số lợi ích trong việc giải quyết các hành vi gây nghiện.

 

Điểm mấu chốt

Các chuyên gia có thể vẫn còn nhiều điều để tìm hiểu về cách thức và lý do tại sao chứng nghiện xảy ra, nhưng có một điều rõ ràng: Nghiện có thể điều trị được.

 

Admin dịch từ nguồn: https://www.healthline.com/health/types-of-addiction?